Adeus Mário

‘Als er iemand binnenkomt, een pistool op mij hoofd zet en zegt dat ik onder het bureau moet kruipen, dan zal ik dat niet doen’ – Mário Soares

Op 25 april 1974 om zeven uur s’ morgens gaat in Bonn de telefoon en hoort Mário Soares, dat het regime in zijn land door een geweldloze staatsgreep – de Anjerrevolutie – gevallen is. Hij vertrekt hals over kop naar Parijs – waar hij in ballingschap leeft – neemt twee dagen later de Sud Express van Parijs naar Lissabon en komt daar samen met zijn vrouw de volgende dag op station Apolonia aan.

Hij wordt er verwelkomd door een juichende mensenmassa, die schreeuwt: “leve het socialisme” en “een verenigd volk zal nooit overwonnen worden”. Op het balkon van het station spreekt hij de menigte toe “ik wil jullie allemaal bedanken voor jullie aanwezigheid op deze historische dag” en roept in herinnering “al diegenen die niet in de gelegenheid zijn om dit emotionele moment mee te beleven”.

Revolutionaire burger
Soares heeft zich altijd fel tegen het regime van António Salazar in Portugal gekeerd. Hij werd daarvoor 12 keer gevangen gezet en een keer naar de Portugese kolonie São Tomé gedeporteerd. Sinds 1970 leefde hij in Frankrijk in ballingschap. Daar richtte hij de Socialistische Partij op, waarmee hij in 1975 – na meer dan 50 jaar dictatuur – de eerste vrije verkiezingen won.

Hoewel de communisten bij die verkiezingen op de tweede plaats eindigden kwam het niet tot politieke samenwerking. Cruciaal hiervoor was, dat Soares geen – door de communisten vurig gewenste – nationale vakbond accepteerde. ”We hebben nooit een dictatuur van rechts geaccepteerd en kunnen nu ook geen dictatuur van links toestaan”.

Alsnog een links kabinet
Veertig jaar later, in 2015, wint de Socialistische Partij de verkiezingen opnieuw en slaagt er dit keer wel in om – voor het eerst na de Anjerrevolutie – samen met de communistische partij en het Links Blok een socialistische regering te vormen.

Mário Soares was parlementslid (zowel in eigen land als in het Europees parlement), minister, premier en president. Hij overleed afgelopen zaterdag en werd 92 jaar.

Geniet van het weekend          –            Tenha um ótimo fim de semana

/by

Racism

“Ik zat met zwarte kinderen op de lagere school, met een paar op de middelbare school en met geen enkele meer op de universiteit” – Joana Gorjão Henriques.

“Dieper, kun je er nu onder komen?” Het was half vier in de middag en op de hoek van de Avenida Almirante Reis en de Rua Alvaro Coutinho lag de stoep naast het stoplicht open. Er werd blijkbaar aan een kapotte leiding gewerkt. “Nee, niet daar, iets meer naar links.” In de kuil twee Afrikanen in versleten kleding met een schop in de hand. Het zweet stroomde over hun zwarte gezichten. Boven hun hoofd stond een slordig groepje van vijf of zes ongekleurde Portugezen in gele verkeershesjes met een sigaret in de mond aanwijzingen aan de kuil te geven. Op de stoep een oud, wit bestelbusje waarvan het portier openhing. Erin een forse, witte man met een enorme buik en een rode helm op het hoofd, die zat te bellen terwijl hij in de verte staarde.

Hoeveel donker gekleurde Afrikanen er precies in Portugal wonen is niet bekend. De overheid registreert namelijk alleen nationaliteit en geen etniciteit. Hun aantal wordt geschat op bijna 100.000, waarvan verreweg de meeste afkomstig zijn uit de ex-Portugese koloniën Guinee-Bissau, Kaapverdië en Angola.

Afrofobie
Veel zwarte Afrikanen zijn werkeloos of krijgen onderbetaald. Er is ongelijkheid op het gebied van onderwijs, burgerrechten, gezondheidszorg en er is sprake van sociale segregatie, waarbij Portugezen met een Afrikaanse achtergrond in de oudste en slechtste wijken wonen. In de gevangenissen zitten 15 keer zoveel gekleurde Afrikanen dan ongekleurde Portugezen.

Een nationaal platform van 22 actiegroepen, onder leiding van SOS Racisme, wijst de Portugese regering al jaren op het feit dat er veel discriminatie en racistisch geweld tegen zwarte Afrikanen bestaat. Zij willen dat er meer gegevens verzameld worden over etniciteit om de specifieke problemen van minderheden in beeld te brengen. De overheid, die geneigd is de ogen te sluiten, ontkent racisme tegen zwarte burgers en verdedigt het standpunt, dat het verzamelen van etnische gegevens in strijd is met de Wet bescherming persoonsgegevens.

Wel kleur in nieuwe regering.
Maar er zijn ook hoopvolle ontwikkelingen. Zo heeft Portugal sinds verleden jaar voor het eerst een gekleurde premier met voorouders uit Goa – hij wordt mede daarom ook wel de “Gandhi uit Lissabon” genoemd – en is de minister van justitie een zwarte Afrikaanse vrouw, geboren in Luanda, Angola.

Geniet van het weekend    –    Tenha um ótimo fim de semana

/by

Uitzicht

“Vroeger was ik privéchauffeur bij een rijke buitenlander, maar toen die tijdens de crisis uit Portugal vertrok, ben ik tuinman geworden.” João Ribeira is een korte, vierkante, kalende man van bijna 75 jaar, die niet weet wat klagen is. Hij onderhoudt verschillende tuinen in Lissabon. “Thuis zitten is helemaal niks voor mij. Ik houd ervan om buiten te zijn en met mijn handen in de grond te wroeten.” João heeft nooit veel vertrouwen in de politiek gehad: “ze doen maar wat daarboven”, maar de verleden jaar aan de macht gekomen linkse regering vindt hij wel interessant. Die heeft pas het minimumloon met 10% verhoogd, van 505 naar 557 euro. João vindt dat ze nu ook maar meteen de lage pensioenen moeten aanpakken.

De Portugese economie zit immers in de lift, hoewel die minder stijgt dan bij de Europese buren. Met een beetje geluk kan in 2018/2019 het niveau van 2008 gehaald worden. Toen stortten wereldwijd de financiële markten in en moest Portugal van de eurolanden en het IMF 78 miljard euro lenen. Aan dat steunprogramma is een paar jaar geleden gelukkig een einde gekomen.

João’s grootste zorg is of hij in 2017 nog uitzicht heeft op een baan, nu zijn werk dreigt te worden overgenomen door een groot tuiniersbedrijf. “Een stel goedkope Braziliaanse arbeidskrachten, die flut werk leveren en alleen maar op geld uit zijn.”

Betalen voor vista 
Wat een huis met tuin in Amsterdam is, is een huis met uitzicht (“vista”) in Lissabon. Onbetaalbaar dus. In Portugal is de belasting op huizen met een vrij uitzicht dit najaar met 20% verhoogd. Het was eerst de bedoeling om de verhoging voor alle huizenbezitters in te laten gaan, maar op verzoek van de communistische partij in de coalitieregering gaat het alleen op voor huizen van meer dan 250.000 euro.
Voor wie geen behoefte heeft aan uitzicht, is er goed nieuws.  Huizen met uitzicht op een kerkhof of een waterzuiveringsinstallatie worden 10% minder belast.

Gelukkig Nieuwjaar                                                                                    Feliz Ano Novo

/by

Portugeestalig

 Een andere taal is een andere kijk op het leven ( (Frederico Fellini)

“O carro e caro” (de auto is duur) was het eerste Portugese zinnetje dat ik begin jaren zeventig van de vorige eeuw samen met mijn vriend Thijs leerde van een hoogblonde, ietwat loensende Amsterdamse die, inmiddels gescheiden van een verdwaalde Angolees, haar hoofd financieel boven water probeerde te houden door voor 15 gulden per uur privélessen Portugees-voor-beginners aan te bieden in haar krappe tweekamerwoning, driehoog achter op de Albert Cuypmarkt nummer 83 in Amsterdam. Thijs, helemaal gek van samba en capoeira, wilde de taal vooral onder de knie krijgen om maximaal van zijn vakantiereis naar Rio de Janeiro te kunnen genieten. Ikzelf droomde ervan om in een van de ex-Portugese koloniën in Afrika als kersverse tropenarts aan de slag te kunnen in een jonge volksrepubliek. Hoewel we super enthousiast begonnen, zijn we na drie lessen alweer gestopt. We hadden het gewoon te druk.
En dat auto’s duur zijn, is altijd zo gebleven.

Een Romaanse wereldtaal
De eerste Portugese tekst dateert uit 1214 en betreft het testament van de derde koning van Portugal, Dom Afonso II. Daarvoor schreef men eigenlijk altijd in het Latijn.
Door de ontdekkingsreizen eind 14e / begin 15e eeuw en de koloniale veroveringen wordt het Portugees tegenwoordig op vier continenten gesproken en staat het met het Mandarijn, Spaans, Engels en Arabisch in de top vijf van meest gesproken talen ter wereld.

Hoewel het Portugees, behalve in Portugal en Brazilië, in zes Afrikaanse landen de officiële landstaal is, spreekt daar slechts een minderheid van de bevolking Portugees. De toename van Portugeestalige wereldburgers zal de komende jaren door de snelle bevolkingsgroei echter vooral in Afrika plaatsvinden.

Spellingsoorlog

Het Portugees van Brazilië wijkt af van het Portugees in Portugal. Op initiatief van Brazilië heeft in 1990 een spellingshervorming plaatsgevonden, waarin alle Portugees-sprekende landen afgesproken hebben om de taal overal hetzelfde te spellen.
Met name in Portugal ondervindt de vereenvoudigde spelling veel tegenstand en wordt de aanpassing nog lang niet overal toegepast.

 Geniet van de feestdagen    —    Boas Festas

/by

Levend heilig

Als je de publiciteit in de Portugese pers deze week over de benoeming van Antonio Guterres als de nieuwe secretaris-generaal van de Verenigde Naties ziet, vraag je je enigszins beduusd af of hier sprake is van een verkiezing of van een heiligverklaring? Het is bovendien waarschijnlijk de eerste keer dat al voor de dood een heiligverklaring wordt afgegeven.
Natuurlijk moeten we blij zijn voor de Portugezen maar het blijft bijzonder, dat de voltallige pers geen enkel verbeterpunt over de beroepsdiplomaat kan bedenken. Alsof kritische journalistiek ten hemelopneming af kan remmen.

Sint Antonio van New York

Guterres is katholiek en van huis uit elektrotechnisch ingenieur. Hij was president van de Socialistische Internationale en minister-president van Portugal. Als hij een land was, zou dat Zwitserland zijn door zijn pragmatische, diplomatieke en niet-gebonden opstelling. Niet geheel toevallig vertrok hij dan ook naar Geneve, waar hij tien jaar werkzaam was als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen. Hij heeft de reputatie om goed te kunnen luisteren en zijn handelsmerk is om de interesses van anderen in zijn oplossing te integreren.
Zelf noemt hij als grootste gebrek van de internationale gemeenschap, het onvermogen om conflicten voor te zijn.

De echte Sint Antonio

De echte Sint Antonio was ook een Portugees, die omstreeks 1200 in Lissabon in een rijke familie werd geboren en als bedelbroeder naar Italië trok om daar theologie aan zijn medebroeders te onderwijzen. Hij overleed in Padua en werd binnen een jaar na zijn dood heilig verklaard. In katholieke kringen wordt hij vaak aangeroepen als dingen zoekgeraakt zijn. Hij is de patroonheilige van de reizigers en de armen en zeer geliefd in Lissabon. Zijn sterfdag op 13 juni is in Portugal een officiële feestdag, die gevierd wordt met een processie op de beroemde Avenida da Liberdade en verse sardientjes.

Ter ere van de benoeming van Guterres zal de A23 tussen Alcanea en Guarda vanaf volgend jaar de ‘Antonio Guterres autosnelweg’ gaan heten. 

Geniet van het weekend – Tenha um ótimo fim de semana !

/by

Armoede

Veertig jaar na de Anjerrevolutie lijden in Portugal nog steeds mensen honger omdat ze gewoon te weinig te eten hebben   [ De Armen (Os Pobres), Maria Mónica, 2016 ]  

“Ik heb honger, heeft u alstublieft een euro voor me”? De man, die me voor de Milleniumbank in het centrum van Lissabon aanspreekt lijkt een jaar of vijftig.
Hij heeft een lang, vaalbleek, ongeschoren gezicht. Op zijn hoofd een klein, zwart mutsje waaronder een paar vettige haren als lange, dunne wormen hun weg naar buiten zoeken. Zijn vuile, versleten kleren zijn hun oorspronkelijk kleur al lang vergeten. Toen ik zijn intens droeve ogen zag, trok ik mijn portemonnee en gaf
hem zijn euro.

Aalmoes geven?
Maar had ik hem dat geld wel moeten geven? Een vervelend reactionair stemmetje in mijn hoofd zeurde dat ik dat helemaal niet had moeten doen. De man was vast een werkschuwe oplichter, met een dikke Mercedes om de hoek van de straat.
Het dominante, linkse deel van mijn hersenen herinnerde me er bovendien aan, dat structurele werkeloosheid en armoede weliswaar noodzakelijke bijwerkingen van het kapitalistische systeem zijn, maar dat beschaafde landen dat oplossen met sociale voorzieningen voor mensen zoals hij. En om die euro nu uit te boeken als teken van naastenliefde ging me – als ongelovige – wel wat erg ver.

20% van de Portugezen leeft onder de armoedegrens

Sinds de straffe bezuinigingsmaatregelen, die Portugal tussen 2011 en 2014 door de Trojka ( Europese Commissie, Europese Centrale Bank en IMF) kreeg opgelegd, komt armoede bij een aanzienlijk deel van de werkende bevolking voor. Vooral het aantal arme werknemers – die zo weinig verdienen dat ze hun gezin niet fatsoenlijk te eten kunnen geven – is de laatste jaren sterk toegenomen in een land waar het minimumloon 505 euro per maand bedraagt.
Terwijl 20% van de bevolking onder de armoedegrens leeft, steeg het aantal Portugese miljonairs het afgelopen jaar met 1300. De verwachting is dat dit laatste
de komende jaren alleen maar verder zal toenemen.

 

Geniet van het weekend   –   Tenha um ótimo fim de semana !

/by

Zwaargewichten

Waar krijg je nog voor 7½ euro een warme maaltijd met soep, vis, gekookte aardappels en groenten dobberend op een bedje olijfolie en een toetje toe? In Portugal is lunchtijd (“hora do almoço”) heilig en wordt er vrijwel altijd buitenshuis gegeten. Lekker en goedkoop. Maar vaak vet.

25% van de kinderen is te zwaar
Een op de vier Portugese kinderen is te zwaar – bij meisjes is dat zelfs 30% – en hun aantal neemt toe. Natuurlijk moeten kinderen meer bewegen en minder zoetigheid eten. Maar tussen woord en daad bestaat in de praktijk een diepe kloof, waardoor dikke kinderen vrijwel altijd dikke volwassenen worden.

10% van de volwassenen heeft diabetes
Meer dan een miljoen Portugezen heeft diabetes. Complicaties als hart- en vaataandoeningen, kanker en afwijkingen aan nieren en ogen beperken niet alleen de levensduur, maar ook de kwaliteit van leven.

picture1
picture2

 

Zwaarlijvigheid en diabetes: 2 handen op een dikke buik.
Bij te dikke mensen werkt het hormoon insuline niet goed meer. Insuline zorgt ervoor dat glucose (suiker) uit het bloed in de lichaamscellen wordt opgenomen, waar het wordt omgezet in energie. Als de glucosespiegel in het bloed te hoog blijft, spreken we van diabetes.

‘Coca-Cola’ tax
Om de toename van zwaarlijvigheid en diabetes een halt toe te roepen komt er in 2017 een prijsverhoging van 10-20% op alle frisdranken, afhankelijk van de hoeveelheid suiker die erin zit. Coca-Cola Portugal heeft al protest aangetekend en de maatregel ‘ongrondwettelijk’ genoemd.

“Eten geeft me rust. Mijn lichaam heeft geen eten nodig; ík heb eten nodig. Het is een manier om me te vullen met dingen die ik mis”  [ Uit : A Gorda ( De dikzak)  van Isabela Figueiredo, 2016 ]

Geniet van het weekend – Tenha um ótimo fim de semana !

/by

Megalomaan

Klooster in Mafra viert 300e verjaardag

Driehonderd jaar geleden werd in Mafra de eerste steen gelegd voor de bouw van Portugals belangrijkste barokke monument: het klooster van Mafra, gelegen aan de kust boven Lissabon. Aanleiding voor de bouw was de gelofte van de Portugese koning Johan V om een klooster te bouwen als er een kind geboren zou worden uit zijn huwelijk met Maria Ana van Oostenrijk. De troonopvolger kwam er en daarmee kreeg Portugal zijn klooster.

blog1
blog2

 

 

 

Oorspronkelijk bedoeld als een bescheiden klooster werd het plan, door de toenemende invoer van goud uit Brazilië, steeds megalomaner en leidde uiteindelijk tot een enorm complex met, behalve het klooster, ook een paleis en een basiliek. De bouw van het klooster zelf heeft 13 jaar in beslag genomen. Het gebouwencomplex staat op bijna 4 hectare grond en heeft ruim 1200 kamers. De bibliotheek is een unicum en bevat ruim 40.000 waardevolle boeken uit de 16e, 17e en 18e eeuw.

Bestseller 
Tot de grootste successen van de Portugese Nobelprijswinnaar José Saramago behoort de uit 1982 daterende roman Memoriaal van het klooster. De roman vertelt het verhaal van de bouw van het klooster in Mafra in de 18e eeuw. Ter ere van de 300e verjaardag van het klooster zal in december in Portugal een nieuwe editie van Saramago’s boek verschijnen.

“Maar in Lissabon zal de boekhouder tegen el-rei zeggen, Weet uwe koninklijke hoogheid dat er bij de eerste steenlegging van het klooster in Mafra afgerond twee-honderdduizend cruzado’s is uitgegeven, en el-rei antwoordde, Zet maar op de rekening, hij zei dat omdat we pas aan het begin van de bouw zijn, er zal een dag komen waarop we willen weten, Hoeveel zou dit nu eigenlijk hebben gekost, en niemand zal verantwoording kunnen afleggen over het uitgegeven geld, geen rekeningen, geen ontvangstbewijzen, geen officiële invoerpapieren, om nog maar niet te spreken over doden en slachtoffers, want die zijn goedkoop”   [ Uit: Memoriaal van het klooster – José Saramago ]

Geniet van het weekend – Tenha um excelente fim de semana !

/by

Addicted

Het merendeel  van de Portugese bevolking is het eens met de onlangs door de regering voorgestelde accijnsverhoging op alcohol en tabak. Maar de vraag blijft of zo’n prijsstijging wel voldoende is om de consumptie ervan af te remmen.

Alcohol veroorzaakt doden in het verkeer
Lunch  – o almoço – is in Portugal van oudsher de belangrijkste maaltijd van de dag. Het is volkomen normaal om daar dan bier of wijn bij te drinken. Of een kopje koffie daarna altijd voldoende is om weer veilig achter het stuur te kunnen zitten?

picture1Behalve dat alcohol, vooral bij overmatig drankgebruik, schadelijk is voor de gezondheid – hersenen en andere organen, zoals de lever kunnen worden aantast – is rijden onder invloed een veel voorkomend probleem in Portugal.
In een onlangs gepresenteerde studie van de Universiteit van Coimbra bleek dat bij een derde van de 500 verkeersslachtoffers, die jaarlijks in Portugal overlijden, een te hoog promillage alcohol (meer dan 1,2‰) in het bloed werd aangetroffen.

Roken
picture2Of je nu veel of weinig rookt en of je er nu zelf een opsteekt of passief meerookt, roken is altijd slecht voor de gezondheid. In Portugal rookt een op de vijf ( dat zijn 2 miljoen) mensen boven de 15 jaar en is roken de belangrijkste doodsoorzaak.

Meer vrouwen roken
De afgelopen jaren is het aantal jongens dat rookt weliswaar afgenomen, maar baart de toename van meisjes die roken en het aantal vrouwen dat longkanker krijgt, grote zorgen.

Accijnsverhoging onvoldoende
Hoewel de verkoop van tabak de Portugese overheid per jaar 1,5 miljard euro oplevert, weegt dat bedrag niet op tegen de kosten van de met roken-gerelateerde ziekten – behalve longkanker ook hart/vaatziekten en chronische longaandoeningen.

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft berekend dat een prijsverhoging voor sigaretten van 10% leidt tot een afname in de consumptie van 4%. De door de regering voorgestelde accijnsverhoging van 3% op tabak zal dus onvoldoende zijn om de Portugese bevolking minder te laten roken.

Geniet van het weekend   –   Tenha um excelente fim-de-semana !

/by

De zomer van St Maarten

picture1 Als er vanavond tussen 6 en 8 aan de deur wordt gebeld, kunt u daar een kluitje verkleumde kinderen aantreffen – met bleke gezichtjes, zwak beschenen door de flakkerende lichtjes van hun lampionnen – die het onmiddellijk op een zingen zetten. En o wee als er geen snoep in huis is. Dan wordt het hele repertoire opnieuw afgewerkt, maar nu dreigender. Op 11 november wordt in diverse landen Sint Maarten gevierd, maar dat gebeurt niet overal op dezelfde manier.


São Martinho
In Portugal worden de meeste heiligenfeesten in de zomer gevierd, als er verse sardientjes zijn. Maar er is ook een feestdag in de herfst en wel op 11 november. Rond die datum zet de zomer de herfst even op het verkeerde been en breekt een periode met een paar warme dagen aan, die daarom ook wel “de zomer van São Martinho” wordt genoemd. In Portugal die dag geen zingende en bedelende kinderen met lampionnen aan de deur. Daar worden vreugdevuren ontstoken, gepofte kastanjes gegeten en jonge wijn gedronken om de komende winter nog even voor te blijven.

Kastanjes
Voordat de aardappel in Europa werd geïntroduceerd, waren tamme kastanjes het basisvoedsel in Portugal, vooral op het platteland. Kastanjes zijn gezond omdat ze  rijk zijn aan vitamines ( A,B,E), kalk, ijzer en vezels en weinig zout bevatten. Vroeger werden ze vooral gekookt maar tegenwoordig kun je ze vaak gepoft op straat kopen.

picture2Sint Martinus
Sint Martinus was een Hongaarse soldaat in het Romeinse leger, die bekend stond om zijn vrijgevigheid. Het verhaal gaat dat hij op een gure en regenachtige winterdag zijn rode soldatenmantel in stukken sneed om die met een arme bedelaar te delen, waarna het weer omsloeg en de zon drie dagen scheen. Hij bekeerde zich op latere leeftijd tot het katholieke geloof, werd na zijn dood heilig verklaard en is sindsdien de beschermheilige van de armen, de bedelaars, de kinderen en het vee.

Geniet van het weekend   –   Tenha um excelente fim-de-semana !

/by