Journalistiek

Nog niet zo lang geleden bevond ik mij tijdens lunchtijd in een restaurantje in Alcácer do Sal, een historisch stadje ten zuiden van Lissabon en vroeg daar naar een bepaald gerecht op de kaart. De hoogbejaarde ober legde me meewarig uit dat ze dat gerecht wel hadden maar dat het op was. Het was er dus wel maar eigenlijk niet. Zou het met de journalistiek in Portugal ook zo gesteld zijn?

De afgelopen jaren is het aantal journalisten in het land met bijna een derde afgenomen en van de nog werkzame journalisten denkt twee derde erover om te stoppen. De belangrijkste redenen daarvoor zijn de slechte arbeidsomstandigheden. Naast lange werkdagen en beperkte carrièremogelijkheden, vormt het lage loon het grootste pijnpunt.
Gegevens die komen uit een recente enquête onder 7000 journalisten.

Lage lonen

Een journalist in Portugal verdient gemiddeld 1150 bruto per maand!
Ruim de helft neemt minder dan 1000 euro mee naar huis en bijna 10% haalt zelfs het minimumsalaris van 550 euro niet.

Digitaliseren en specialiseren is de toekomst

Met de opkomst van social media zijn journalisten niet langer de makers van het nieuws en is informatie entertainment geworden. Na een afwezigheid van bijna 20 jaar vond dit jaar in Lissabon het 4e Journalistencongres plaats. Daar werd geconstateerd dat de meeste journalisten nog analoog – d.w.z. met papier – werken en achterop dreigen te raken bij de op Internet gebaseerde digitale nieuwsmedia. Ervaringen van internationale kranten laten zien dat onderzoeksjournalistiek de toekomst heeft, waardoor ook het aantal betalende abonnees opnieuw kan toenemen.

Waarheidsvinding belangrijker dan ooit

Dankzij Trump, die beweert dat journalisten tot de oneerlijkste mensen op aarde behoren, doen de media er weer toe! Juist in deze tijd moeten journalisten burgers leren om leugens van waarheid te onderscheiden op grond van de inhoud en niet van de verpakking.
Uitzoeken wat wel en niet waar is, dat is de belangrijkste taak van de journalist!  Ook Portugal kan niet zonder.

Geniet van het weekend           Tenha um ótimo fim de semana

/by

Touristen tsunami

Wat is er lekkerder dan je met de wind in je gezicht en je armen buitenboord in een slow gangetje door Lissabon te laten rijden?

Nee, niet in een zo’n gescalpeerde dubbeldekker waar – op het bovendek en geroosterd door de zon – je pet steeds afwaait, als je die al had. Ook niet onderuitgezakt op de achterbank van een taxi, waar je niets van de stad ziet, alleen het steeds groter wordende bedrag op de taximeter, als die al aanstaat. En zeker niet in zo’n schattig toeristentrammetje, waar je zo dicht op elkaar moet staan dat je niet eens weet of je bestolen bent, als je al iets bij je had. Geef mij om de stad te ontdekken maar een zacht zoevende, elektrische Tuk-Tuk, zo’n veredelde scooter met een huisje erop waarvan alle ramen openstaan.

Portugal is in de mode

“Verblindende stranden, vibrerende steden en heerlijke wijn”. Volgens het Noord-Amerikaanse blad The Huffington Post, is een bezoek aan Portugal een absolute ‘must’ en Wallpaper Design Awards 2017 heeft Lissabon zelfs tot “beste stad” uitgeroepen.

Portugal is booming en de inkomsten door toerisme zijn verleden jaar gestegen naar een recordhoogte van bijna 12 miljard euro.

Toeristificatie

Meer vliegtuigen boven de stad, cruiseschepen op de Taag, segways op de stoep en de straat boordevol touringcars, trams en tuk-tuks.
We zijn in Lissabon, dat piept en kraakt onder zijn talloze blote-benen-toeristen. Een stad met meer buitenlanders dan Portugezen in zijn musea, met een winkelaanbod gericht op toeristen en niet langer op bewoners, die door de torenhoge huren hun stadscentrum worden uitgejaagd. Huurders in het nauw

De binnenstad een pretpark vol ijssalons en souvenirwinkeltjes, die allemaal dezelfde herinnerdingen verkopen. Waar koning Horeca heerst in straten en op pleinen en de elektronische muziek er moeiteloos in slaagt om de Lisbonieten tot ver na middernacht uit hun slaap te houden.

Maar ach, we zijn op een bepaald moment in ons leven allemaal toerist en wat is er dan lekkerder dan je met de wind in je gezicht en je armen buitenboord in een slow gangetje door Lissabon te laten rijden.

Geniet van het weekend                  Tenha um ótimo fim de semana

/by

Exodus

“Zodra ik hoorde van die nieuwe wet in Portugal, zei ik tegen mijn vrouw: als de Brexit doorgaat, ga ik de Portugese nationaliteit aanvragen”, aldus een teleurgestelde joodse Engelsman in de Britse krant de Guardian. “Ik ben Europeaan, kosmopoliet en ik haat nationalisme.”
Inmiddels behoort hij tot de snel groeiende groep Britten, die sinds de beslissing van het Verenigd Koninkrijk op 23 juni 2016, om de Europese Unie te verlaten, zo’n aanvraag heeft gedaan.

In januari 2015 is in Portugal een wet van kracht geworden, die het mogelijk maakt voor Joden in het buitenland om de Portugese nationaliteit te verkrijgen. Zij moeten dan wel kunnen aantonen af te stammen van de Sefardische Joden – ‘Sefardim’ is het Hebreeuwse woord voor Spanje – die ruim 500 jaar geleden van het Iberisch schiereiland werden verdreven.

“Er zijn goede redenen om de Portugese nationaliteit aan te vragen” zegt Yoram Zara, die als advocaat de 3,5 miljoen afstammelingen van Sefardische Joden in de wereld vertegenwoordigt. “Ze zijn gewend onderdeel uit te maken van de Europese Unie met alle privileges en rechten van dien. Nu de toekomst onduidelijk is, geeft een Portugees-Europees paspoort zekerheid als je in de EU wilt wonen, werken en vrij wilt blijven reizen”.

Joden in 15e eeuw uit Portugal verdreven

Voorwaarde voor zijn huwelijk met de Spaanse prinses Isabel in 1496 was, dat de koning van Portugal alle joden uit zijn land zou verbannen. De joden werden voor de keus gesteld het land te verlaten of zich te bekeren tot het christendom.
Naar schatting 200.000 van hen zijn het Iberisch schiereiland ontvlucht. De meesten naar het Ottomaanse rijk – het huidige Turkije – en Noord Afrika en een kleinere groep naar Frankrijk, Engeland en de Lage Landen. Zij die bleven en zich bekeerden werden ‘nieuwe christenen’ genoemd.

Pogrom van Lissabon

Met Pasen, op 19 april 1506, heerste er in Lissabon honger door droogte en de pest. Op het Dominicanenplein een menigte met fakkels, veel zwarte rook en de geur van verbrand vlees.

In drie dagen werden duizenden ‘nieuwe christenen’ – die voor het onheil in de stad verantwoordelijk waren gehouden – op brandstapels om het leven gebracht. Het monument tegenover de Dominicanenkerk in het centrum van de stad herinnert aan de tragedie.

Geniet van het weekend                       Tenha um ótimo fim de semana

/by

Adeus Mário

‘Als er iemand binnenkomt, een pistool op mij hoofd zet en zegt dat ik onder het bureau moet kruipen, dan zal ik dat niet doen’ – Mário Soares

Op 25 april 1974 om zeven uur s’ morgens gaat in Bonn de telefoon en hoort Mário Soares, dat het regime in zijn land door een geweldloze staatsgreep – de Anjerrevolutie – gevallen is. Hij vertrekt hals over kop naar Parijs – waar hij in ballingschap leeft – neemt twee dagen later de Sud Express van Parijs naar Lissabon en komt daar samen met zijn vrouw de volgende dag op station Apolonia aan.

Hij wordt er verwelkomd door een juichende mensenmassa, die schreeuwt: “leve het socialisme” en “een verenigd volk zal nooit overwonnen worden”. Op het balkon van het station spreekt hij de menigte toe “ik wil jullie allemaal bedanken voor jullie aanwezigheid op deze historische dag” en roept in herinnering “al diegenen die niet in de gelegenheid zijn om dit emotionele moment mee te beleven”.

Revolutionaire burger
Soares heeft zich altijd fel tegen het regime van António Salazar in Portugal gekeerd. Hij werd daarvoor 12 keer gevangen gezet en een keer naar de Portugese kolonie São Tomé gedeporteerd. Sinds 1970 leefde hij in Frankrijk in ballingschap. Daar richtte hij de Socialistische Partij op, waarmee hij in 1975 – na meer dan 50 jaar dictatuur – de eerste vrije verkiezingen won.

Hoewel de communisten bij die verkiezingen op de tweede plaats eindigden kwam het niet tot politieke samenwerking. Cruciaal hiervoor was, dat Soares geen – door de communisten vurig gewenste – nationale vakbond accepteerde. ”We hebben nooit een dictatuur van rechts geaccepteerd en kunnen nu ook geen dictatuur van links toestaan”.

Alsnog een links kabinet
Veertig jaar later, in 2015, wint de Socialistische Partij de verkiezingen opnieuw en slaagt er dit keer wel in om – voor het eerst na de Anjerrevolutie – samen met de communistische partij en het Links Blok een socialistische regering te vormen.

Mário Soares was parlementslid (zowel in eigen land als in het Europees parlement), minister, premier en president. Hij overleed afgelopen zaterdag en werd 92 jaar.

Geniet van het weekend          –            Tenha um ótimo fim de semana

/by

Racism

“Ik zat met zwarte kinderen op de lagere school, met een paar op de middelbare school en met geen enkele meer op de universiteit” – Joana Gorjão Henriques.

“Dieper, kun je er nu onder komen?” Het was half vier in de middag en op de hoek van de Avenida Almirante Reis en de Rua Alvaro Coutinho lag de stoep naast het stoplicht open. Er werd blijkbaar aan een kapotte leiding gewerkt. “Nee, niet daar, iets meer naar links.” In de kuil twee Afrikanen in versleten kleding met een schop in de hand. Het zweet stroomde over hun zwarte gezichten. Boven hun hoofd stond een slordig groepje van vijf of zes ongekleurde Portugezen in gele verkeershesjes met een sigaret in de mond aanwijzingen aan de kuil te geven. Op de stoep een oud, wit bestelbusje waarvan het portier openhing. Erin een forse, witte man met een enorme buik en een rode helm op het hoofd, die zat te bellen terwijl hij in de verte staarde.

Hoeveel donker gekleurde Afrikanen er precies in Portugal wonen is niet bekend. De overheid registreert namelijk alleen nationaliteit en geen etniciteit. Hun aantal wordt geschat op bijna 100.000, waarvan verreweg de meeste afkomstig zijn uit de ex-Portugese koloniën Guinee-Bissau, Kaapverdië en Angola.

Afrofobie
Veel zwarte Afrikanen zijn werkeloos of krijgen onderbetaald. Er is ongelijkheid op het gebied van onderwijs, burgerrechten, gezondheidszorg en er is sprake van sociale segregatie, waarbij Portugezen met een Afrikaanse achtergrond in de oudste en slechtste wijken wonen. In de gevangenissen zitten 15 keer zoveel gekleurde Afrikanen dan ongekleurde Portugezen.

Een nationaal platform van 22 actiegroepen, onder leiding van SOS Racisme, wijst de Portugese regering al jaren op het feit dat er veel discriminatie en racistisch geweld tegen zwarte Afrikanen bestaat. Zij willen dat er meer gegevens verzameld worden over etniciteit om de specifieke problemen van minderheden in beeld te brengen. De overheid, die geneigd is de ogen te sluiten, ontkent racisme tegen zwarte burgers en verdedigt het standpunt, dat het verzamelen van etnische gegevens in strijd is met de Wet bescherming persoonsgegevens.

Wel kleur in nieuwe regering.
Maar er zijn ook hoopvolle ontwikkelingen. Zo heeft Portugal sinds verleden jaar voor het eerst een gekleurde premier met voorouders uit Goa – hij wordt mede daarom ook wel de “Gandhi uit Lissabon” genoemd – en is de minister van justitie een zwarte Afrikaanse vrouw, geboren in Luanda, Angola.

Geniet van het weekend    –    Tenha um ótimo fim de semana

/by

Uitzicht

“Vroeger was ik privéchauffeur bij een rijke buitenlander, maar toen die tijdens de crisis uit Portugal vertrok, ben ik tuinman geworden.” João Ribeira is een korte, vierkante, kalende man van bijna 75 jaar, die niet weet wat klagen is. Hij onderhoudt verschillende tuinen in Lissabon. “Thuis zitten is helemaal niks voor mij. Ik houd ervan om buiten te zijn en met mijn handen in de grond te wroeten.” João heeft nooit veel vertrouwen in de politiek gehad: “ze doen maar wat daarboven”, maar de verleden jaar aan de macht gekomen linkse regering vindt hij wel interessant. Die heeft pas het minimumloon met 10% verhoogd, van 505 naar 557 euro. João vindt dat ze nu ook maar meteen de lage pensioenen moeten aanpakken.

De Portugese economie zit immers in de lift, hoewel die minder stijgt dan bij de Europese buren. Met een beetje geluk kan in 2018/2019 het niveau van 2008 gehaald worden. Toen stortten wereldwijd de financiële markten in en moest Portugal van de eurolanden en het IMF 78 miljard euro lenen. Aan dat steunprogramma is een paar jaar geleden gelukkig een einde gekomen.

João’s grootste zorg is of hij in 2017 nog uitzicht heeft op een baan, nu zijn werk dreigt te worden overgenomen door een groot tuiniersbedrijf. “Een stel goedkope Braziliaanse arbeidskrachten, die flut werk leveren en alleen maar op geld uit zijn.”

Betalen voor vista 
Wat een huis met tuin in Amsterdam is, is een huis met uitzicht (“vista”) in Lissabon. Onbetaalbaar dus. In Portugal is de belasting op huizen met een vrij uitzicht dit najaar met 20% verhoogd. Het was eerst de bedoeling om de verhoging voor alle huizenbezitters in te laten gaan, maar op verzoek van de communistische partij in de coalitieregering gaat het alleen op voor huizen van meer dan 250.000 euro.
Voor wie geen behoefte heeft aan uitzicht, is er goed nieuws.  Huizen met uitzicht op een kerkhof of een waterzuiveringsinstallatie worden 10% minder belast.

Gelukkig Nieuwjaar                                                                                    Feliz Ano Novo

/by

Portugeestalig

 Een andere taal is een andere kijk op het leven ( (Frederico Fellini)

“O carro e caro” (de auto is duur) was het eerste Portugese zinnetje dat ik begin jaren zeventig van de vorige eeuw samen met mijn vriend Thijs leerde van een hoogblonde, ietwat loensende Amsterdamse die, inmiddels gescheiden van een verdwaalde Angolees, haar hoofd financieel boven water probeerde te houden door voor 15 gulden per uur privélessen Portugees-voor-beginners aan te bieden in haar krappe tweekamerwoning, driehoog achter op de Albert Cuypmarkt nummer 83 in Amsterdam. Thijs, helemaal gek van samba en capoeira, wilde de taal vooral onder de knie krijgen om maximaal van zijn vakantiereis naar Rio de Janeiro te kunnen genieten. Ikzelf droomde ervan om in een van de ex-Portugese koloniën in Afrika als kersverse tropenarts aan de slag te kunnen in een jonge volksrepubliek. Hoewel we super enthousiast begonnen, zijn we na drie lessen alweer gestopt. We hadden het gewoon te druk.
En dat auto’s duur zijn, is altijd zo gebleven.

Een Romaanse wereldtaal
De eerste Portugese tekst dateert uit 1214 en betreft het testament van de derde koning van Portugal, Dom Afonso II. Daarvoor schreef men eigenlijk altijd in het Latijn.
Door de ontdekkingsreizen eind 14e / begin 15e eeuw en de koloniale veroveringen wordt het Portugees tegenwoordig op vier continenten gesproken en staat het met het Mandarijn, Spaans, Engels en Arabisch in de top vijf van meest gesproken talen ter wereld.

Hoewel het Portugees, behalve in Portugal en Brazilië, in zes Afrikaanse landen de officiële landstaal is, spreekt daar slechts een minderheid van de bevolking Portugees. De toename van Portugeestalige wereldburgers zal de komende jaren door de snelle bevolkingsgroei echter vooral in Afrika plaatsvinden.

Spellingsoorlog

Het Portugees van Brazilië wijkt af van het Portugees in Portugal. Op initiatief van Brazilië heeft in 1990 een spellingshervorming plaatsgevonden, waarin alle Portugees-sprekende landen afgesproken hebben om de taal overal hetzelfde te spellen.
Met name in Portugal ondervindt de vereenvoudigde spelling veel tegenstand en wordt de aanpassing nog lang niet overal toegepast.

 Geniet van de feestdagen    —    Boas Festas

/by

Levend heilig

Als je de publiciteit in de Portugese pers deze week over de benoeming van Antonio Guterres als de nieuwe secretaris-generaal van de Verenigde Naties ziet, vraag je je enigszins beduusd af of hier sprake is van een verkiezing of van een heiligverklaring? Het is bovendien waarschijnlijk de eerste keer dat al voor de dood een heiligverklaring wordt afgegeven.
Natuurlijk moeten we blij zijn voor de Portugezen maar het blijft bijzonder, dat de voltallige pers geen enkel verbeterpunt over de beroepsdiplomaat kan bedenken. Alsof kritische journalistiek ten hemelopneming af kan remmen.

Sint Antonio van New York

Guterres is katholiek en van huis uit elektrotechnisch ingenieur. Hij was president van de Socialistische Internationale en minister-president van Portugal. Als hij een land was, zou dat Zwitserland zijn door zijn pragmatische, diplomatieke en niet-gebonden opstelling. Niet geheel toevallig vertrok hij dan ook naar Geneve, waar hij tien jaar werkzaam was als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen. Hij heeft de reputatie om goed te kunnen luisteren en zijn handelsmerk is om de interesses van anderen in zijn oplossing te integreren.
Zelf noemt hij als grootste gebrek van de internationale gemeenschap, het onvermogen om conflicten voor te zijn.

De echte Sint Antonio

De echte Sint Antonio was ook een Portugees, die omstreeks 1200 in Lissabon in een rijke familie werd geboren en als bedelbroeder naar Italië trok om daar theologie aan zijn medebroeders te onderwijzen. Hij overleed in Padua en werd binnen een jaar na zijn dood heilig verklaard. In katholieke kringen wordt hij vaak aangeroepen als dingen zoekgeraakt zijn. Hij is de patroonheilige van de reizigers en de armen en zeer geliefd in Lissabon. Zijn sterfdag op 13 juni is in Portugal een officiële feestdag, die gevierd wordt met een processie op de beroemde Avenida da Liberdade en verse sardientjes.

Ter ere van de benoeming van Guterres zal de A23 tussen Alcanea en Guarda vanaf volgend jaar de ‘Antonio Guterres autosnelweg’ gaan heten. 

Geniet van het weekend – Tenha um ótimo fim de semana !

/by

Armoede

Veertig jaar na de Anjerrevolutie lijden in Portugal nog steeds mensen honger omdat ze gewoon te weinig te eten hebben   [ De Armen (Os Pobres), Maria Mónica, 2016 ]  

“Ik heb honger, heeft u alstublieft een euro voor me”? De man, die me voor de Milleniumbank in het centrum van Lissabon aanspreekt lijkt een jaar of vijftig.
Hij heeft een lang, vaalbleek, ongeschoren gezicht. Op zijn hoofd een klein, zwart mutsje waaronder een paar vettige haren als lange, dunne wormen hun weg naar buiten zoeken. Zijn vuile, versleten kleren zijn hun oorspronkelijk kleur al lang vergeten. Toen ik zijn intens droeve ogen zag, trok ik mijn portemonnee en gaf
hem zijn euro.

Aalmoes geven?
Maar had ik hem dat geld wel moeten geven? Een vervelend reactionair stemmetje in mijn hoofd zeurde dat ik dat helemaal niet had moeten doen. De man was vast een werkschuwe oplichter, met een dikke Mercedes om de hoek van de straat.
Het dominante, linkse deel van mijn hersenen herinnerde me er bovendien aan, dat structurele werkeloosheid en armoede weliswaar noodzakelijke bijwerkingen van het kapitalistische systeem zijn, maar dat beschaafde landen dat oplossen met sociale voorzieningen voor mensen zoals hij. En om die euro nu uit te boeken als teken van naastenliefde ging me – als ongelovige – wel wat erg ver.

20% van de Portugezen leeft onder de armoedegrens

Sinds de straffe bezuinigingsmaatregelen, die Portugal tussen 2011 en 2014 door de Trojka ( Europese Commissie, Europese Centrale Bank en IMF) kreeg opgelegd, komt armoede bij een aanzienlijk deel van de werkende bevolking voor. Vooral het aantal arme werknemers – die zo weinig verdienen dat ze hun gezin niet fatsoenlijk te eten kunnen geven – is de laatste jaren sterk toegenomen in een land waar het minimumloon 505 euro per maand bedraagt.
Terwijl 20% van de bevolking onder de armoedegrens leeft, steeg het aantal Portugese miljonairs het afgelopen jaar met 1300. De verwachting is dat dit laatste
de komende jaren alleen maar verder zal toenemen.

 

Geniet van het weekend   –   Tenha um ótimo fim de semana !

/by

Zwaargewichten

Waar krijg je nog voor 7½ euro een warme maaltijd met soep, vis, gekookte aardappels en groenten dobberend op een bedje olijfolie en een toetje toe? In Portugal is lunchtijd (“hora do almoço”) heilig en wordt er vrijwel altijd buitenshuis gegeten. Lekker en goedkoop. Maar vaak vet.

25% van de kinderen is te zwaar
Een op de vier Portugese kinderen is te zwaar – bij meisjes is dat zelfs 30% – en hun aantal neemt toe. Natuurlijk moeten kinderen meer bewegen en minder zoetigheid eten. Maar tussen woord en daad bestaat in de praktijk een diepe kloof, waardoor dikke kinderen vrijwel altijd dikke volwassenen worden.

10% van de volwassenen heeft diabetes
Meer dan een miljoen Portugezen heeft diabetes. Complicaties als hart- en vaataandoeningen, kanker en afwijkingen aan nieren en ogen beperken niet alleen de levensduur, maar ook de kwaliteit van leven.

picture1
picture2

 

Zwaarlijvigheid en diabetes: 2 handen op een dikke buik.
Bij te dikke mensen werkt het hormoon insuline niet goed meer. Insuline zorgt ervoor dat glucose (suiker) uit het bloed in de lichaamscellen wordt opgenomen, waar het wordt omgezet in energie. Als de glucosespiegel in het bloed te hoog blijft, spreken we van diabetes.

‘Coca-Cola’ tax
Om de toename van zwaarlijvigheid en diabetes een halt toe te roepen komt er in 2017 een prijsverhoging van 10-20% op alle frisdranken, afhankelijk van de hoeveelheid suiker die erin zit. Coca-Cola Portugal heeft al protest aangetekend en de maatregel ‘ongrondwettelijk’ genoemd.

“Eten geeft me rust. Mijn lichaam heeft geen eten nodig; ík heb eten nodig. Het is een manier om me te vullen met dingen die ik mis”  [ Uit : A Gorda ( De dikzak)  van Isabela Figueiredo, 2016 ]

Geniet van het weekend – Tenha um ótimo fim de semana !

/by