Tag Archive for: poetry

Saudade

Portugezen kijken ernstig. Bijna net zoals de vele standbeelden, die in dit land niet van beroemde militairen uit een ver verleden maar van dichters en schrijvers zijn.

Als je een Portugees vraagt hoe het gaat, krijg je vaak als antwoord ‘mais ou menos’ (‘zo-zo’). Dat wil overigens niet zeggen dat hij of zij zich niet goed voelt. Eenmaal wat langer in het land valt aan de melancholische cultuur amper te ontkomen. Geen droefgeestigheid met een verdrietige blik op de wereld maar weemoed, waarin juist veel schoonheid en vreugde zit.

Saudade

Misschien wel het bekendste Portugese woord. Onvertaalbaar en ongrijpbaar voor een buitenlander volgens Fernando Pessoa, Portugals beroemdste moderne dichter (Fernando Pessoa)

Saudade is een gevoel van tegelijkertijd verlangen, hunkeren, verlies, afstand, afwezigheid, droefheid, liefde en gemis naar een persoon, plaats of gebeurtenis. Het is meer dan heimwee, omdat je saudade ook kunt voelen over iets dat nooit gebeurd is of waarschijnlijk nooit zal gebeuren.

Het woord is ontstaan tijdens de Portugese ontdekkingsreizen in de 15e eeuw om uitdrukking te geven aan het verlangen naar diegenen, die naar onbekende streken vertrokken.

Het enige medicijn tegen saudade is geheugenverlies  – Carlos Drummond de Andrade

Saudade is een beetje zoals honger. Het gaat alleen over als ‘aanwezigheid’ gegeten wordt  –  Clarice Lispector

Fado

De muzikale expressie van saudade is Fado, het traditionele Portugese levenslied. Fado betekent lot en er is geen muzieksoort waarin melancholie en fatalisme zo wordt gecultiveerd. De muziek ontstond in de kroegen en bordelen van de volkswijken Alfama en Mouraria in Lissabon.

De eerst zangers waren vissersvrouwen, waarvan de man vaak niet uit zee terugkeerde. Ze zongen dat we het lot moeten accepteren, ook en vooral als dat wreed is. De belangrijkste fadozangeres was AmĂĄlia Rodrigues, die van arm volksmeisje uit de Alfama uitgroeide tot wereldster.

O salty sea, so much of whose salt
Is Portugal’s tears! All the mothers
Who had to weep for us to cross you!
All the sons who prayed in vain!
All the brides-to-be who never
Married for you to be ours, O sea!
( Fernando Pessoa in Portuguese Sea )

Geniet van het weekend    –    Tenha um excelente fim de semana

/by

Fernando Pessoa

Hoe lang, O Portugal, hoe lang reeks leven
Wij gescheiden! Zeker, maar de geest,
Die vage geest, nooit sterk of kalm geweest,
Laat je niet los, niet lang en niet heel even.
 [ Uit: Barrow on Furness ]

Hoewel hij drinkt als een spons en rookt als een ketter is schrijven zijn grootste verslaving.
“Hij” is Fernando Pessoa, Portugals belangrijkste dichter van de twintigste eeuw.

Fernando wordt in 1888 in de Largo de São Carlos, midden in Lissabon, geboren. Nadat zijn vader aan TBC overlijdt, vertrekt hij in 1896 met zijn – inmiddels hertrouwde – moeder naar Zuid-Afrika, waar hij tot 1905 op 10th Avenue in Durban woont en daar als scholier zijn eerste gedichten schrijft. Op 17-jarige leeftijd gaat hij in zijn eentje terug naar Lissabon, waar hij – na een mislukte studie – zijn geld verdient als vertaler en handelscorrespondent.

Pessoa lijdt een eenzaam bestaan. Zijn leven bestaat uit vertalen, lezen, drinken, roken en schrijven. Na zijn dood in 1935 wordt in zijn huurkamer een kist met 27.000 volgekrabbelde pagina’s gevonden, waaruit een kolossaal oeuvre van voornamelijk gedichten, kon worden samengesteld.

Heteroniemen
Achter het woord “ik” in zijn werken gaan de meest uiteenlopende schrijverspersoonlijkheden schuil, elk met een eigen stijl en woordkeus.
De belangrijkste drie zijn: Ricardo Reis – de klassiek geschoolde intellectueel in Pessoa, Alberto Caeiro – de authentieke, ongecompliceerde dichter en Álvaro de Campos – de bereisde kosmopoliet. Zelf zegt hij daarover: “ik ben het levende podium waarop verschillende auteurs lopen die verschillende stukken spelen.”Boek
Ruim 20 jaar heeft Pessoa aan dit omvangrijke prozageschrift gewerkt, dat pas vele jaren na zijn dood, in 1982 wordt uitgegeven. Het is een dagboek zonder dagen of zoals hij zelf schrijft “een biografie zonder feiten.”

“Nu de laatste regenbuien weggetrokken zijn en alleen de wind die hen heeft weggevaagd is overgebleven, is de vreugde van de zon teruggekeerd naar de op elkaar gestapelde huizen van de stad en hangt er veel wit ondergoed te fladderen aan de lijnen die tussen korte stokken onder de hoge ramen van de veelkleurige gebouwen zijn gespannen.”     [ Uit: Het boek der rusteloosheid ]

Congres over Pessoa
Afgelopen februari organiseerde Casa Fernando Pessoa (http://www.casafernandopessoa.pt) in Lissabon een 3-daags congres ter ere van de schrijver, die samen met de schilders Almada Negreiros (Tentoonstellingstip) en Amadeo de Souza (Tentoonstellingstip) boegbeeld van het Portugese Modernisme is.

Geniet van het weekend                       Tenha um excelente fim de semana

/by